خواص درمانی به
زادگاه اصلی «به» ایران است و نخستین بار در کوه‌های بین دریای کاسپین و دریای سیاه به صورت وحشی روییده است. نخستین متونی که در آنها به میوه «به» اشاره شده است متون یونانی است. در این متون انواعی از این میوه توضیح داده شده است. به این میوه بهی و آبی هم می‌گویند. اعراب آن را سفرجل می‌خوانند. «به» دارای انواع جنگلی – ترش – شیرین و میخوش است. بهترین نوع آن پیوندی است که آن را روی تنه زالزالک پیوند کرده باشند. نوع جنگلی به گس است و آن را «به شغال» می‌خوانند. قابل خوردن نیست ولی بهدانه آن بهتر از دانه پیوندی است. گونه‌های زیادی از «به» وجود دارد که دو تای آنها شناخته شده‌تر است: «به» معطر که به شکل بیضی است و انتهای مخروطی دارد. پوست آن نرم، زرد و دارای گوشت سفید است. «به» آناناسی که تاحدی شبیه گلابی برآمده است. پوست آن بعد از رسیدن زرد می‌شود و گوشت میوه زرد و طعم خفیفی از آناناس دارد. «به» اصفهان از گونه‌های خوب «به» است.
ارزش تغذیه‌ای
«به» منبع عالی ویتامین C است. زمانی به منبعی از یک ماده مغذی منبع عالی گفته می‌شود که 20درصد یا بیشتر از نیاز روزانه به آن ماده مغذی در صورت مصرف تامین شود. این میوه به دلیل داشتن فیبر فراوان فراهم کننده بخش مهمی از نیاز روزانه به فیبر رژیمی است. فیبر با افزایش حجم مواد دفعی به سلامت دستگاه گوارش کمک می‌کند. طعم گس آن به دلیل تانن زیادی است که دارد.
یک میوه متوسط «به» به اندازه 90 گرم شامل 52 کیلو کالری انرژی است و 37/0 گرم پروتئین، 08/14 گرم کربوهیدرات، 09/0 گرم چربی و 7/1 گرم فیبر رژیمی دارد.
موارد مصرف «به»
«به» را می‌توان به صورت خام، پخته و یا سرخ شده استفاده کرد. در فرهنگ غذایی ما از تمام انواع «به» و به تمام صورت‌های ممکن در تهیه غذا استفاده می‌شود. اما مربا و شربت «به» بیشترین طرفدار را در میان مردم دارد. «به» برای پخته شدن به مدت زمان کمی نیاز دارد .حتما همه شما با رنگ قرمز خوشرنگ آن پس از پخت آشنا هستید.برای استفاده از آن ابتدا پوست آن را بگیرید. برای این‌کار باید به دلیل سفتی میوه از چاقوی محکمی استفاده کنید.سپس آن را به قطعات کوچک‌تر و بر اساس موردی که قصد استفاده از آن را دارید تقسیم کنید.
خرید و نگهداری
تا آنجا که می‌توانید درشت ترین میوه را انتخاب کنید زیرا اقتصادی‌تر است و برای مصرف بهتر است. میوه‌ها باید سفت باشند و رنگ آنها زرد باشد. در صورتی که قسمتی از آن ضربه خورده باشد به دلیل فعال شدن آنزیم‌ها قهوه‌ای رنگ می‌شود. به همین دلیل باید حمل و نقل آنها با دقت کافی انجام شود. «به» مثل سیب ممکن است سبز کم رنگ یا مانند یک سیب طلایی زرد باشد. اغلب «به» اول فصل سبزتر و «به» آخر فصل طلایی‌تر است اما هر دوی آنها آماده طبخ هستند.در صورتی که این میوه نرسیده باشد می‌توان برای رسیدن آن را در دمای معمولی اتاق نگهداری کرد تا برسد. میوه رسیده را در یخچال نگه‌دارید. اگر آن را خارج از یخچال نگهداری کنید بعد از یک هفته شروع به خراب شدن می‌کند اما می‌توان آن را در یخچال به مدت یک تا دو ماه نگهداری کرد. پیشنهاد می‌شود برای جلوگیری از فساد میوه‌ها را داخل چیزی بپیچانید. این میوه درون یخچال تقریبا به اندازه سیب دوام پیدا می‌کند. بهتر است «به» را جدا از سایر میوه‌ها نگه‌دارید زیرا ممکن است با عطر خود آنها را تحت تاثیر قرار دهد. «به»های عطری کوچک‌تر دارای پرزهایی روی پوستشان هستند که پس از شستن میوه به راحتی از بین می‌روند. مانند سیب و گلابی «به» را نیز می‌توان پوست کند و هسته آن را خارج کرد. با این حال بهتر است «به» را از درازا به دو نیم تقسیم کنیم بعد با قاشق هسته‌ها را خارج کنیم چون محل هسته‌ها در به عمیق‌تر و گردتر از جای هسته‌ها در سیب یا گلابی است. طبخ «به» موجب بهتر شدن طعم آن می‌شود. آنها را در شربت با ادویه‌هایی مانند هل و دارچین یا با پوست لیمو و پرتقال بپزید. برای بهتر کردن کمپوت‌ها، آلو یا زردآلو خشک به آن اضافه کنید یا همانند سیب‌ها آنها را نیز بپزید. در برخی نقاط جهان دانه‌های «به» را خشک می‌کنند و به همراه مقدار کمی آب می‌پزند که به‌عنوان داروی سرفه کاربرد دارد.
«به» در طب سنتی
«به» ملین است و به کوچک کردن شکم کمک می‌کند. آب میوه آن برای معالجه اسهال خونی و خون‌ریزی معده تجویز می‌شود. استفاده از جوشانده پوست «به»، به صورت ماسک برای رفع چین و چروک توصیه شده است.به بوی بد دهان را از بین می‌برد. مربای به برای نرم کردن گلو و درمان سرفه و تنگی نفس سودبخش است. ضماد برگ و میوه «به» برای از بین بردن ورم چشم مفید است. از این ضماد می‌توان برای رفع سوزش محل نیش حشرات سمی استفاده کرد. ضماد برگ« به» به تنهایی برای معالجه زخم‌های چرکی مفید است. کرک روی پوست میوه «به» بسیار قابض است.
«به» دانه
«به»دانه بیشتر از انواع جنگلی «به» به دست می‌آید. لعاب دانه آن در نرم کردن سینه و درمان سرفه شهرت زیادی دارد. لعاب آن گلو را نرم می‌کند و تب را تسکین می‌دهد. سوزش دهان و زبان را درمان می‌کند و یبوست را برطرف می‌کند. لعاب «بهدانه» برای آفتاب‌زدگی نافع است. شما که به دریا می‌روید قبلا پوست خود را با لعاب به دانه نرم کنید تا از آفتاب زدگی شدید جلوگیری شود. جویدن «بهدانه» کندی دندان را برطرف می‌کند. لعاب «بهدانه» در عطرسازی هم استفاده می‌شود.
